CEVAP: Bilindiği gibi İslâm Dini'nde cami kutsal sayılan bir yerdir. Camide kalmak dahi ibâdettir. Bu yüzden her mü'minin ona hürmet etmesi gerekir. Caminin hürmetini ihlâl edecek her tavır ve davranıştan son derece sakınmak lazımdır. Caminin adeta dokunulmazlığı vardır. Bu gibi sebepler yüzünden âlimlerin çoğu şiddetli ihtiyaç da olsa caminin tamamı veya bir kısmının yol veya benzeri başka şeylere verilemeyeceğini söylemektedirler. Bir kısmı da -ki genellikle bunlar Hanefî mezhebine mensupturlar- yol dar olup şiddetli ihtiyaç vaki olduğunda caminin bir kısmı yola verilebilir demişlerdir.

 

CEVAP: Müslüman olmayan bir kimse cami gibi dinî müesseselere yardım etmek istese onu kabul etmekte dinî bir sakınca yoktur. Çünkü müslüman olmayan kimselerden alınan cizye -İslâm'ın, gayrimüslimlerden alınmasını emrettiği vergi- ve onlardan alınan gümrük gibi şeyler yol, köprü, kışla, cami ve kanal açmak gibi amme maslahatı için harcanacaktır. Çünkü bir gayrimüslim ile alışveriş yapmakta dinî bir mahzur yoktur. Yani malını satın almak caiz olduğu gibi kendisine bir şey satmak da caizdir. Bunun için yardımını kabul etmekte fıkhî bir mani yoktur.

 

CEVAP: Daha önce yapılmış bir caminin altı veya üstüne herhangi bir inşaat yapılamaz. Çünkü daha önce cami olarak yapılmış bir binanın alt ve üst kısımları da camiye aittir. Binaenaleyh bunlar bu tür maksatlar için kullanılamaz. Ancak cami inşaatından önce altında dükkan ve üstünde de lojman gibi şeylerin yapılacağı belirtilmişse yapılmasında sakınca olmaz. Yani henüz inşaat halindeyken imama veya herhangi bir görevliye lojman yapılmasında dinen bir mahzur yoktur, ancak yapılmış bir camiyi bu maksatla yıkmak caiz değildir, böylesi bir teşebbüs men edilir. Yine bu minval üzere caminin altına dükkan gibi şeylerin de yapılması caiz değildir.

 

CEVAP: Cemaate kâfi gelmeyen ve maili inhidam olan bir caminin yıkılmadan önce yıktırılarak yerine yenisini ve ihtiyaca hitap edenini yaptırmak elbette çok güzel ve faziletli bir ibâdettir. Mescid-i Nebevi ve Mescid'ül-Haram bu gayeyle yıktırılmış ve yeniden inşa edilmişlerdir. Ancak soruda geçtiği üzere cemaata kâfi gelen ve herhangi bir tehlike arzetmeyen ve ecdad yadigarı olma hususiyetine sahip bir caminin yıktırılarak yerine bir başkasının yapılması büyük bir vebal ve israftır. Kaldı ki, ecdad yadigarı eserlere itina göstermek gerekmektedir. Bunu yapmak yerine bir Kur'ân Kursu inşa etmek ve gençlerin ıslahı için eldeki imkanları yerinde kullanmaya çalışmak daha isabetli olur.

 

CEVAP: Bir gayri müslimin caminin inşaatında çalışması ve yardım etmesi caiz olup olmadığı hususunda ihtilâf vardır. Bazı âlimlere göre caiz değildir. Kur'ân-ı Kerîm'de şöyle buyuruluyor: "Müşriklerin kendi inkârlarına kendileri şahit olup dururlarken Allah'ın mescidlerini imar etmeleri mümkün değildir ve onların bütün yaptıkları boşunadır ve onlar ateş içinde kalıcıdırlar. Allah'ın mescitlerini ancak Allah'a ve âhiret gününe inanan, namaz kılan, zekât veren ve Allah'tan başkasından korkmayan kimseler imar ederler, işte hidâyet üzere oldukları umulan bunlardır. Âlimlerin çoğuna göre ise caizdir, çünkü âyette söz konusu olan tamirden maksat manevî tamirdir; yani camilerin işini idare etmek ancak mü'minlerin işidir.

 

CEVAP: Şehir ortasındaki cami cemaata dar geldiği ve yanında başka bir cami olmadığı takdirde çevresindeki evleri istimlak edip camiyi genişletmek caizdir. Çünkü Mescidü'l-Haram müslümanlara kâfi gelmediğinden çevresindeki evleri zorla alıp ona eklediler.

 

CEVAP: Camiyi inşa ederken üzerine imam ve müezzin için meşruta yaptıracağız diye söylenmiş ise caizdir. Çünkü bu da caminin maslahatı içindir. Ama cami bitirildikten sonra, yaptıranların aklına böyle bir şey gelmiş ise caiz değildir, haramdır.

 

CEVAP: Caminin avlusunda veya kapısının önünde kitap, takke ve teşbih gibi şeyleri alıp satmak cemaatın yolunu daraltıp onlara zarar verirse caiz değildir.

 

CEVAP: Müslüman olmayan kimsenin camiye girmesi hususunda ihtilâf vardır.Maliki ve Hanbelî mezheblerine göre gayri müslimlerin camiye girmeleri yasaktır. Hiç bir camiye giremezler. Şafiî mezhebine göre Mescidü'l-Haram'a girmeleri caiz değilse de, başka camilere müslümanların izniyle girmelerinde beis yoktur. Hanefî mezhebinde ise müslümanların başkanı veya vekili müsaade ettiği takdirde gayri müslimin Mescidü'l-Haram'a girmesi caizdir. Diğer camilere izinsiz de olsa girmesinde beis yoktur.

 

CEVAP: Camiyi altın suyu gibi şeylerle süsleyip nakışlı taşlarla inşa etmek doğru değildir. Camileri yapmaktan gaye Allah'a kulluk etmektir. Gururlanmak ve kibirlenmek değildir. Cemaata huzur verecek kadar geniş, yüksek ve havadar olması kafidir. Fazla israfa kaçmak, mihrab ve kubbesini akıl ve hayale gelmeyecek nakışlarla nakışlayıp süslemek ve milletten toplanan parayı lüzumsuz yere harcamanın bir mânâsı yoktur ve bu paralara yazık olur. Zira bu milletin binbir ihtiyacı vardır. Bunların en önemlisi Kur'ân Kursu, binasıdır. Her caminin yanında mutlaka birer Kur'ân kursu ve bir öğretmenin bulunması gerekir. Kur'ansız ve terbiyeden mahrum bir nesil yetişiyor. Buna ehemmiyet verip üzerinde duran da yoktur. Nakış ve süse verilecek paranın buraya aktarılması lazımdır. Nakış ve süs işi, Hıristiyan ve yahudilerden gelmedir. Peygamber (sa.): "Camileri çok yükseltmekle emrolunmadım. Siz -zaman gelecek- yahudi ve Hıristiyanlar gibi camilerinizi süsleyeceksiniz". Başka bir hadîste de şöyle buyuruyor: "Halkın camileri yükseltip süslemekle böbürlenmeleri kıyamet alametlerindendir".

 

CEVAP: Birisi bir araziyi gasbedip namına tapu ettirip üzerinde bir cami inşa etse, yaptığı camide namaz kılmakta beis yoktur. Aynı şekilde bu arsada bir hamam yapılsa veya bir ticarethane açılsa girip ticaret yapmakta beis yoktur. Fakat hamamı veya ticarethaneyi icar etmek caiz değildir. Şafiî mezhebinde söz konusu olan camide namaz kılmak mekruhtur. Ayrıca söz konusu hamamda yıkanmak ve ticarethaneye girmek de mekruhtur.

 

CEVAP: İslâm dininde caminin büyük bir yeri vardır. Zikir, fikir ve ibâdet yeri olduğu gibi Allah'ın münacatma mazhar olmak için ayrılmış mukaddes bir yerdir. Bu itibarla zaruret olmazsa camide yemek yemek ve yatmak uygun değildir. Ancak yabancıların camide yatmalarında beis yoktur. Bunun için eskiden olduğu gibi bugün de hacılar Mescid-i Haram ile Mescid-i Nebevi'de istirahat edip yatarlar ve kimse de onlara mani olmaz. Bazı ulemâ camide yatmakta beis yoktur, yabancı (misafir) yatabildiği gibi yerli de yatabilir, diyor. Meselâ İbn-i Hacer şöyle diyor: "Camide yatmakta beis yoktur, çünkü Suffa ehli daima camide oturup kalkarlardı. Selef-i salibinin bir kısmı camide yatmak herkes için mekruhtur" diyor.

 

CEVAP: Camide yapılan konuşma din ile ilgili ise ibâdet olduğundan makbuldür. Fakat dünyevî olup da bir kimsenin gıybet ve dedikodusu yapılmıyorsa mubahtır. Gıybet ise haramdır. Hülasa camide yapılan konuşmanın helali helal, haramı haramdır.